Sciencistoj de planta gentekniko evoluigis tabakplanton, kiu sin lumigas
per la lumo de lampiro. La metodo, tiel nomata rekombinita DNA(deoksiribonuklea
acido)-teknologio, estis principe simpla. Oni enkondukis genon respondecan pri
la lumado el la lampiro en la genaron de la tabakplanto. La fremda geno preskaŭ
perfekte funkciis kune kun la originalaj plantaj genoj. La lumo el la transgena
(ricevinta fremdan genon) planto ne estis tiel forta, ke oni bezonis specialan
aparaton por videbligi ĝin. Se oni sukcesos iamaniere plifortigi la lumon, la
tabakplanto brilos same kiel lampiroj en nokto. Mi emus imagi, ke en proksima
estonteco la lampoj sur stratoj estos anstataŭigitaj per arboj sin lumigantaj.
La plibonigo de plantoj per gentekniko, tamen, estas praktikata ĉefe por
agronomiaj celoj, interalie, por altigi la kvaliton de kultivataj plantoj. La
unua komercaĵo transgene produktita estas Flavr Savr, frukto de tomato, kiu
havas etenditan bretovivon, ĉar ĝi ne moliĝas tiel rapide kiel ordinaraj
tomatoj. La principo kuŝanta ĉi tie estas mala ol tiu por la lumanta
tabakplanto. Por fari la transgenan tomaton, sciencistoj ĉe Calgene Kompanio en
Davis, Usono, baris la funkciadon de geno, kiu respondecas pri la malkomponado
de ĉelmuroj de la frukta perikarpo dum maturiĝado. Flavr Savr estas vendata en
usonaj superbazaroj kaj uzata por fari sukon aŭ keĉupon.
Rezisto kontraŭ
herbicido
Laŭ statistiko la plejmulto de genetike modifitaj trajtoj
rilatas la reziston de plantoj kontraŭ herbicidoj. Herbaĉoj konkuras kontraŭ
kultivaĵoj por akvo, nutraĵoj kaj sunlumo, kaj tiel povas redukti ties rikolton
je 70 %. Produkti plantojn kun kontraŭherbicida karaktero grave koncernas kaj
kultivistojn sur kampoj kaj kemiajn kompaniojn, kiuj produktas herbicidojn. Du
bazaj strategioj estis adoptitaj por tiu celo. Unu el ili estas enkonduko de
mutacia geno en kultivaĵon, kiu faros proteinon kun ŝanĝita sentiveco al la
herbicido. La alia metodo estas enkonduko de enzimo, kiu sentoksigas la
herbicidon.
Ekzemplo de la unua estas glifosato, la aktiva ingredienco
de herbicido nomata Roundup. Ĉi tiu kemiaĵo inhibas la enzimon, EPSP-sintazo,
kiu katalizas la biosintezon de kelkaj esencaj aminoacidoj, kiel triptofano,
tirozino kaj fenilalanino, kaj tiel malhelpas la kreskon de plantoj. Esploristoj
ĉe Monsanto en Sankta Luizo, Usono, kaj ĉe Calgene enkondukis en kultivaĵon la
mutacian genon por EPSP-sintazo el mutacia stamo de bakterioj, kiuj povas kreski
en la ĉeesto de alie mortiga kvanto da glifosato. Tiu mutacia geno produktas
mutacian enzimon, kiu toleras la herbicidon. Tiel la transgenaj plantoj
postvivis kontraŭ la herbicido, dum la herbaĉoj kun la normala sentiva enzimo
estis elsarkitaj. Kultivaĵoj kiel tabakplanto, tomato, sojfabo, kotonujo kaj
olerapo estis sukcese transformitaj tiamaniere en Usono, Kanado kaj Eŭropo en la
lastaj jaroj. Ekzemplo de la dua metodo estas la konata herbicido 2,4-D. Oni
sukcesis fari transgenajn tabakplanton kaj kotonujon kun mikroba geno, kiu
respondecas pri la enzimo malkomponanta la herbicidon.
Rezisto kontraŭ
virusa malsano kaj insekto
Alia apliko de gentekniko estas provizi
plantojn per rezisto kontraŭ malsanoj kaŭzataj de virusoj. Jam tiel frue kiel en
1929, plantpatologoj trovis, ke planto inokulita per milda stamo de viruso povas
sin protekti kontraŭ sekvanta infektado de pli virulenta stamo. Poste klariĝis,
ke la fenomeno rilatas al la sintezo de la kovraĵa proteino de viruso en la
infektitaj plantoj. En 1986 Roger Beachy kaj liaj kolegoj ĉe Vaŝingtona
Universitato montris, ke transgenaj tabakplantoj kun enkondukita geno respondeca
pri la kovraĵa proteino de TMV (tabakplanta mozaika viruso) estas protektitaj
kontraŭ la TMV-a infektado. Depost tiam sammaniere produktiĝis transgenaj
luzerno, kukumo, sojfabo, terpomo, tomato kaj maizo, ĉiuj rezistaj kontraŭ
virusaj malsanoj.
La atakado de insektoj estas alia grava minaco al
kultivaĵoj. La gentekniko montriĝis utila ankaŭ ĉirilate. De pluraj jardekoj
kultivistoj uzis insekticidan toksinon produktitan de bakterio Bacillus
thuringiensis kontraŭ moteoj kaj papilioj. La proteina toksino ligiĝas al la
membrano de ĉeloj en la mezintesto de la larvo, tiel malhelpas ĝian normalan
funkciadon kaj fine mortigas la insekton. La utileco, tamen, estis malhelpita de
la facila deviŝiĝo de la insekticido for de la supraĵo de plantoj. Plie ĝia
efikeco en la kampoj daŭris nur mallonge. Genteknikistoj ĉe pluraj laboratorioj,
inkluzive la kompaniojn Plantaj Genetikaj Sistemoj en Gent, Belgio, kaj
Monsanto, izolis el la bakterio genojn respondecajn pri la toksinoj, kaj
transformis kotonujon, terpomon kaj maizon, kiuj poste mem produktis la
specifajn toksinojn kaj montris reziston kontraŭ plurspecaj insektoj. La
toksinoj efikis nur kontraŭ insektoj, sed ne kontraŭ plantoj nek homoj. Ili
evidente ne forviŝiĝas pro akvumado aŭ pluvado. Longtempa aplikado pruvis, ke
ili estas tute sendanĝeraj, kaj fakte multaj esploristoj opinias, ke ili estas
la plej sendanĝeraj inter insekticidoj.
Ĉu senriskaj?
Ne
malmulte da homoj esprimas zorgon pri la eventualaj riskoj de la gentekniko al
la medio kaj al nia sano, kiuj fakte estis la temo de vigla debato lastatempe.
Do oni instalis specialajn komitatojn por studi la problemojn. Rilate la unuan,
la esplora raporto el Britujo en 1993 konkludis, ke la transgenaj plantoj ne
estas neakceptebla minaco al la medio. Britaj vidpunktoj pri la sanproblemo,
tamen, estis iom restriktaj. Britoj ne donis licencon al Flavr Savr, freŝa aŭ
prilaborita al keĉupo aŭ suko, ĉar ili ne estis tutcertaj pri la danĝereco
kaŭzebla de la geno respondeca pri la antibiotiko kanamicino, kiu kune
enkondukiĝas en transgenajn plantojn. Malgraŭ tio, la nuna situacio de la monda
provizo de manĝaĵoj postulas la praktikadon de la gentekniko en agrikulturo. La
tuta loĝantaro sur la terglobo bezonos trioble pli grandan kvanton da manĝaĵoj
ol nun ene de 40 jaroj. La neceso plialtigi kaj kvaliton kaj kvanton de
rikoltaĵoj estas evidenta, kaj la problemo ne povos esti solvita nur laŭ la
kutimaj agronomiaj manieroj.
|